Legal Highlights for Real Estate – Listopad 2023

1. Wejście w życie ważnych zmian w prawie spadkowym – niegodność dziedziczenia, ograniczenie kręgu spadkobierców

W dniu 15 listopada 2023 r. w życie wchodzą zmiany przewidziane w ustawie z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1615) („Nowelizacja”). Nowelizacja przewiduje szereg istotnych zmian w prawie spadkowym, m.in. ograniczenie „trzeciej grupy” spadkobierców oraz rozszerzenie katalogu sytuacji pozwalających na uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia.

Nowelizacja wprowadza zmiany w treści art. 934 Kodeksu cywilnego w zakresie dziedziczenia ustawowego w przypadku, w którym do spadku powołani są dziadkowie spadkodawcy. W sytuacji, w której nie dożyją oni otwarcia spadku, przypadający im udział spadkowy będzie przypadał w częściach równych ich dzieciom (w przypadku nieżyjących dzieci dziadków, ich dzieciom, a w braku dzieci i wnuków nieżyjącego z dziadków, pozostałym dziadkom w częściach równych). Dalsi zstępni będą wyłączeni od dziedziczenia. Zmiana ma na celu skrócenie czasu trwania postępowań i ograniczenie potrzeby poszukiwania i wzywania dalszych krewnych spadkodawcy.

Nowelizacja dodała również do Kodeksu Cywilnego dwie nowe przesłanki niegodności dziedziczenia. Wprowadzone przepisy art. 928 § 1 pkt 4 i 5 Kodeksu Cywilnego będzie można zastosować w przypadku zdarzeń stanowiących podstawę uznania za niegodnego dziedziczenia zaistniałych po dniu 15 listopada 2023 r. tj. wprowadzono możliwość uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia w przypadku:

• uporczywego uchylania się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
• uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Oprócz ww. szerzej opisanych zmian m.in. wyłączona zostanie konieczność uzyskania zezwolenia sądu na odrzucenie spadku przez rodzica w imieniu dziecka w ustawowo określonych sytuacjach. Celem Nowelizacji jest zwiększenie ochrony spadkobierców, jak i zwiększenie efektywności procesu spadkowego.

2. Zmiany w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego

W zeszłym miesiącu weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego („UKUR”), która przewiduje szereg kluczowych zmian. W szczególności należy mieć na uwadze, że od dnia 5 października br.:

• przepisów UKUR nie stosuje się do nieruchomości rolnych, w ramach których powierzchnia użytków rolnych jest mniejsza niż 0,3 ha. Dotychczas wyłączone spod przepisów UKUR były nieruchomości rolne o powierzchni do 0,3 ha, a powierzchnia użytków rolnych nie miała znaczenia;
• Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa („KOWR”) ma pierwszeństwo do wykonania prawa pierwokupu w przypadku zbiegu tego uprawnienia z prawem pierwokupu określonym w innych przepisach;
• definicja osoby bliskiej obejmuje również rodziców małżonka, macochę i ojczyma;
• zbiór przypadków uprawniających do nabycia nieruchomości rolnej bez potrzeby ubiegania się o uzyskanie zgody Dyrektora Generalnego KOWR jest:
  • poszerzony o przypadki przekształcenia przedsiębiorcy bądź spółki cywilnej w spółkę handlową na podstawie przepisów KSH[1]. Należy pamiętać, że dalej nabycie nieruchomości rolnej w przypadku np. łączenia się spółek handlowych jest związane z możliwością skorzystania przez KOWR z prawa nabycia;
  • pomniejszony o takie podmioty jak fundacja rodzinna, czy jej beneficjenci;
• poszerzony został katalog przypadków, w których nie trzeba wykonywać obowiązków wynikających z nabycia nieruchomości rolnej.

[1] tj. ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych;